هم خانواده کلمه مفهوم؛ مفاهیم، فهم، فهمیده و فهیم است.
واژه مفهوم از ریشه اصلی واژه فهم بر گرفته شده است که مصدر و صفتی است که ریشه در زبان عربی دارد. واژه های برابر فارسی آن دریافته و اندریافت است که در زبان فارسی بیشتر از واژه مفهوم استفاده می شود.
این مصدر با فعل شدن صرف خواهد شد که در زبان و ادبیات فارسی کاربرد زیادی دارد مفهوم جمله یا کلمه به معنی محتوای آن و مفهوم شدن در عبارت و جمله های دستوری به معنی دانستن و متوجه شدن است. مترادف های واژه مفهوم عبارتند است از فهمیده شدن، قابل فهمیدن، مضمون و محتوا می باشد.
متضاد این واژه نیز کلمه منطوق می باشد. در لغت نامه دهخدا واژه مفهوم به معنی به دل دریافته شده و دانسته شده، شناخته شده و جمع مفاهیم آورده شده است. فرهنگ عمید نیز در معنی این واژه به دانسته شده، فهمیده شده و آنچه که به درک و فهم درآید اشاره کرده است. همچنین در فرهنگ واژه های فارسی سره به؛ پنداره، چم و دانسته اشاره کرده است. فرهنگ فارسی هوشیار نیز معنی واژه مفهوم را دانسته شده و بدل دریافت شده می داند.